fot: archiwum IJO
4 czerwca 2022r.
fot: archiwum IJO
Tym razem rocznicę odwołania rządu Jana Olszewskiego obchodziliśmy wyjątkowo uroczyście. Minęło bowiem 30 lat od tego wydarzenia. W Sali 118, im. Konstytucji 3-go Maja, Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, nasz Instytut zorganizował konferencję pt. „Jan Olszewski – Pierwszy Premier Wolnej Polski”.
fot: archiwum IJO
Tomasz Markowski, wiceprezes Instytutu Jana Olszewskiego w słowie wstępnym, „Jan Olszewski – człowiek Przyszłości”, zaznaczył, że w opinii wielu Polaków panuje przekonanie, że bezpośrednim powodem odwołania rządu była próba przeprowadzenia lustracji. Jan Olszewski de facto został odwołany za to, że udaremnił ówczesnemu prezydentowi zawarcie w Moskwie skrajnie niebezpiecznego dla Polski porozumienia, na mocy którego warunkiem opuszczenia terytorium Polski przez armię rosyjską było utworzenie przedsiębiorstw polsko-rosyjskich na terenach stacjonowania sowieckich jednostek wojskowych.
Należy tu wspomnieć, że „Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy”, poza głównym dokumentem, zawierał dodatkowe protokoły, a wśród nich „Protokół między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o uregulowaniu majątkowych, finansowych i innych spraw związanych z wycofaniem wojsk Federacji Rosyjskiej z terytorium Polski” W tym właśnie dokumencie art. 5 mówiący o udziale Polski w budowie na terytorium Federacji Rosyjskiej mieszkań dla oficerów wycofywanych jednostek, oraz art. 7 w brzmieniu „obie strony stworzą sprzyjające warunki do powstania na części obiektów wybudowanych w Polsce ze środków armii b. ZSRR wspólnych przedsiębiorstw polsko-rosyjskich”
W takim kształcie Prezydent zamierzał podpisać Traktat.
Natomiast rząd Jana Olszewskiego na posiedzeniu 19 maja zakwestionował obydwa artykuły wskazując na konieczność usunięcia ich z dokumentu.
Choć ostatecznie Rosjanie ulegli i zgodzili się na bezwarunkowe wycofanie swoich oddziałów, a sporne artykuły zostały wykreślone, to w kręgu Prezydenta zapadł wyrok na rządzącą ekipę, „Już wtedy było wiadomo, że Lech Wałęsa będzie robił wszystko, żeby rząd Jana Olszewskiego odwołać. 28 maja Lech Wałesa wycofał oficjalnie swoje poparcie dla rządu.
Zdaniem Jana Olszewskiego podpisanie traktatu w pierwotnej formie „utrwaliłoby związanie Polski z Rosją i zapewniłoby nam współczesny status Białorusi. Oczywiście o tym, abyśmy w tych warunkach kiedykolwiek przystąpili do NATO, nie mogłoby nawet być mowy”
Tu trzeba przypomnieć, że Lech Wałęsa był orędownikiem powołania w Europie Środkowej zastępczego systemu bezpieczeństwa NATO-bis, mającego wypełnić pustkę w tym regionie. Gdyby Prezydentowi udałoby się tę koncepcję zrealizować, Polska mogłaby na długo utknąć w zawieszeniu pomiędzy dawnym imperium sowieckim a NATO.
fot: archiwum IJO
Zbigniew Girzyński, historyk, dr hab. poseł na Sejm, w swoim wykładzie pt. „Geostrategia rządu Jana Olszewskiego”, nakreślił sytuację geopolityczną, w jakiej przyszło działać rządowi. „Polska będzie zacieśniać więzy z Sojuszem Północnoatlantyckim, w obecnej sytuacji bowiem uważamy ten sojusz za filar bezpieczeństwa europejskiego, a obecność wojsk USA w Europie za czynnik stabilizacji.” Wygłosił w grudniowym expose inaugurującym powołanie rządu premier Jan Olszewski. To był fundamentalny temat, za który wówczas, w dyskusji parlamentarnej Premier był krytykowany przez posłów lewicy, którzy uważali, że to niepotrzebne dzielenie Europy, że bezpieczeństwo Polski można oprzeć na Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – dawnej OBWE.
Jan Olszewski podjął jednak rozmowy z NATO. W marcu 1992 roku, podczas wizyty w Polsce, sekretarz generalny Sojuszu Manfred Wörner stwierdził po raz pierwszy, że „drzwi do NATO są dla Polski otwarte”.
W dyskusji przypomniano, że choć wytyczenie drogi politycznej było największym osiągnięciem Jana Olszewskiego, to również inne zasługi rządu w tym przełomowe zmiany w dziedzinie gospodarki są nie mniej ważne.
fot: archiwum IJO
Konferencję zakończyliśmy prezentacją tablicy upamiętniającej Premiera Jana Olszewskiego, której dokonał autor projektu, Cezary Alka, członek zarządu Instytutu Jana Olszewskiego, przedstawiając przy tej okazji genezę powstania Instytutu Jana Olszewskiego.
fot: archiwum IJO